در فرآیند اکتشاف استخراج و بهرهبرداری از منابع هیدروکربنی یکی از مهمترین منابع آلاینده، ایجاد انواعی از پسماند سیال حفاری میباشد که اثرات مخربی بر محیطزیست میگذارند. در صنعت نفت و گاز ایران نیز؛ پسماند حاصله از حفاری چاههای نفت و گاز، از عمده ترین منشأهای تولید پسماند مربوط به این صنعت محسوب می شود که مدیریت مطلوب آنها به طریق حذف آلودگی و بازچرخانی به محیط زیست می تواند نقشی موثر در نیل به اهداف عالی زیست محیطی و اقتصاد چرخشی ایفا کند.
به زبان آماری و با در نظر گرفتن حدود 130 دکل حفاری خشکی در ایران، و حفاری حدود 2/5 حلقه چاه در یک سال توسط هر دکل، تولید حجمی در حدود پانصد هزار مترمکعب پسماند جامد (به غیر از آلودگیهای ناشی از نشت نفت)، و حدود 5 میلیارد لیتر پساب در سال برآورد می گردد؛ که با توجه به زراعی بودن اکثر زمین های مجاور موقعیت های حفاری، در صورت عدم مدیریت و حذف آلودگی از پساب و پسماند ناشی از حفاری، خسارات جبران ناپذیری به خاک، صنعت کشاورزی، کشاورزان، دامداران، مراتع و محیط زیست وارد می گردد.
طبق "ماده 6 آیین نامه رفع آلودگی های زیست محیطی فعالیت های نفتی" مصوب هیات وزیران، در صورت استفاده از گلهای پایه نفتی در عملیات حفاری، تنها بهرهگیری از روش بیولوژیک یا مشابه آن؛ که منجر به حذف آلودگی شود مورد تایید بوده و به دلیل عدم حذف آلودگی در روشهای دیگر، این روشها در مدیریت پسماندهای روغنی یا نفتی حفاری مورد تایید نمی باشند. بدین منظور و با بررسی بازار هدف و نیازهای روز افزون زیستمحیطی در کشور، و همچنین با توجه به برنامه وزارت نفت جهت توسعه میادین و تولید حداکثری؛ خصوصا در میادین مشترک، تیم متخصص و نخبگان توانمند شرکت عماکو، پس از تحقیقات مستمر و گسترده، برای اولین بار در صنعت نفت کشور، طی روشی منحصر به فرد موفق گردید پسماندهای آلایندهی ناشی از عملیات حفاری را به روش بیولوژیک پالایش نماید. این پسماندها سابق بر این تنها به روش های غیر حذفی، تثبیت و در محل های مشخص شده نگهداری میگردید. در سالهای گذشته وقوع مشکلاتی از قبیل سیلاب و انتقال پسماندهای آلوده به بخش های کشاورزی ، تالاب ها و ... اهمیت حذف آلودگیها از پسماندهای حفاری را بر همگان آشکار ساخت. شرکت عماکو پس از انجام فعالیتهای تحقیقاتی و توسعهای در زمینه تصفیه پسماندهای حفاری و آلودگیهای هیدروکربنی بهروش زیست پالایی(بیولوژیک)، به فناوری و اختراع مدیریت پسماند به روش بیولوژیک از طریق شناسایی و جداسازی 8 سویه باکتری مولد بیودمولیسفایر و ثبت این باکتریها در بانک ژن (GENBANK) دستیافته است. این باکتریها تحتعنوان برترین سویههای تجزیهکننده هیدروکربنهای نفتی بهصورت انبوه کشت گردیده و مورد استفاده قرار می گیرد. شایانذکر میباشد این سویههای باکتریایی غیر بیماریزا و بومی منطقه بوده و در برابر گرمای شدید خوزستان و pH بالای 10 کاملا مقاوم هستند. این سویهها برای اولین بار جداسازی شده و هیچگونه نمونه خارجی نداشته و قابل کپیبرداری نمیباشند. تنها منبع موجود برای این سویههای برتر با بازدهی بالای 85%، فقط شرکت عماکو میباشد.
همانطور که گفته شد روشهای دیگری نیز برای رفع آلودگیهای هیدروکربنی از خاک و پسماند های نفتی ارائه شده است، اما مهمترین و کاراترین انها اصلاح زیستی به کمک میکروارگانیسمها میباشد. روشی که عماکو جهت پاکسازی خاکهای آلوده به هیدروکربنهای نفتی دنبال می کند، بهرهگیری از باکتریهای بومی بر روی بستر کمپوست میباشد. کمپوست با افزایش میزان مواد مغذی پسماند و تحریک ریز جانداران، باعث فعالیت و تکثیر آنها میشوند. ریز جانداران از هیدروکربنها بهعنوان منبعی برای افزایش انرژی و کربن مورد نیاز خود استفاده و هیدروکربنها را به آب و دیاکسیدکربن تبدیل میکنند و نتیجه آن کاهش هیدروکربنهای نفتی در پسماند است. فرآیندهای فیزیکی و شیمیایی بسیاری برای رفع آلودگی جزئی یا کامل از مکانهای آلوده به کار میرود، اما در حال حاضر نویدبخشترین روش برخورد با خاک و پسماند آلوده، استفاده از توانایی کاتابولیک موجودات زنده است که به روش بیولوژیک یا زیستی شناخته می شود.
روشهای زیستی در اکثر موارد راهکارهایی آسان، دائمی، ارزان و مؤثر محسوب میشوند. این روش ها اغلب مشتمل بر استفاده از گیاهان و باکتریها در پالایش پسماند حفاری بوده و استفادهی ترکیبی از آن ها کارایی بسیار بالایی خواهد داشت. میکروارگانیسم ها با توجه به واکنش های متابولیسمی متنوع و منحصر بفردی که بروز میدهند و نیز مقاومت آنها در برابر شرایط نامساعد محیطی از گزینه های مهم و پایدار برای کاهش و حذف آلاینده های نفتی هستند. میکروارگانیسم ها از طریق تولید و ترشح آنزیم های خارج سلولی موجب متابولیزه شدن هیدروکربن های نفتی و تبدیل ترکیبات سنگین به سبک؛ و در نهایت تبدیل آنها به ترکیبات فرار، دی اکسید کربن و آب می شوند. برای این منظور باکتریهای تولید کننده دمولسیفایرها به عنوان یک رهیافت سبز، سازگار با محیط زیست و بدون افزودن آلودگی ثانویه به محیط مطرح هستند. این باکتری ها در زیستگاه هایی که آلاینده های نفتی وجود دارد حضور دارند. فرآیند مدیریت پسماند بیولوژیک استفاده شده توسط شرکت عماکو ، زمینه رشد و فعالیت این دسته از باکتریها و غلبه جمعیتی آنها نسبت به سایر گونه های باکتریایی را فراهم نموده است به گونه ای که جمعیت میکروبی غالب در این اکوسیستم را باکتری های تولید کننده دمولسیفایرها تشکیل می دهند. این باکتری ها از هیدروکربن های نفتی به عنوان منبع کربن و انرژی استفاده کرده و همزمان با تجزیه زیستی هیدروکربن های نفتی، بیودمولسیفایر نیز تولید می نمایند.